Safra taşı yada Safra kesesi taşları safra kesenizde oluşabilecek sertleşmiş sindirim sıvısı tortularıdır. Safra keseniz, karnınızın sağ tarafında, karaciğerinizin hemen altında küçük, armut biçimli bir organdır. Safra kesesi, safra adı verilen ve ince bağırsağınıza salınan bir sindirim sıvısı tutar.
Safra taşları kum tanesinden golf topu kadar büyüklüğe kadar değişmektedir. Bazı insanlar sadece bir safra taşı geliştirirken, diğerleri aynı zamanda birçok safra taşları geliştirir.
Safra taşlarından dolayı semptomlar yaşayan insanlar da genellikle safra kesesi çıkarma ameliyatı gerekir. Belirti ve semptomlara neden olmayan safra kesesi taşlarının tipik olarak tedaviye ihtiyacı yoktur.
Safra Taşı Belirtileri
Safra taşları hiçbir belirti veya semptomlara neden olmayabilir. Safra taşları bir kanalda kalır ve tıkanmaya neden olursa, ortaya çıkan belirti ve semptomlar şunları içerebilir:
- Karnınızın sağ üst kısmında ani ve hızla şiddetlenen ağrı
- Karnınızın merkezinde, göğüs kemiğinizin hemen altında ani ve hızla yoğunlaşan ağrı
- Omuz eklemleriniz arasında sırt ağrısı
- Sağ omzunuzdaki ağrı
- Mide bulantısı ya da kusma
Safra taşları ağrısı birkaç dakika ile birkaç saat sürebilir.
Safra Taşı Ne Zaman Doktora Görünmeli
Sizi endişelendiren herhangi bir belirti veya semptomunuz varsa doktorunuzdan randevu alın.
Aşağıdaki gibi ciddi bir safra taşı komplikasyonunun belirtileri ve semptomları geliştirirseniz derhal yardım alın:
- Karın ağrısı çok fazla yoğunlaştığında, hareketsiz kalamaz veya rahat bir pozisyon bulamazsınız
- Cildinizin ve gözlerinizin beyazlarının sararması (sarılık)
- Titreme ile yüksek ateş
Safra Taşları Nedenleri
Neyin safra taşlarına sebep olduğu açık değildir. Doktorlar safra taşlarının aşağıdaki durumlarda ortaya çıkabileceğini düşünmektedir:
- Safranız çok fazla kolesterol içeriyorsa. Normalde, safranız karaciğeriniz tarafından atılan kolesterolü çözmek için yeterli kimyasal içerir. Ancak karaciğeriniz safranızdan çözülenden daha fazla kolesterol atarsa, fazla kolesterol kristallere ve nihayetinde taşlara dönüşebilir.
- Safranız çok fazla bilirubin içeriyorsa. Bilirubin, vücudunuz kırmızı kan hücrelerini parçaladığında üretilen bir kimyasaldır. Bazı durumlar karaciğerinizin karaciğer sirozu, safra yolu enfeksiyonları ve bazı kan bozuklukları da dahil olmak üzere çok fazla bilirubin üretmesine neden olur. Aşırı bilirubin safra taşı oluşumuna katkıda bulunabilir.
- Safra keseniz doğru şekilde boşalmıyorsa. Safra keseniz tamamen veya sık sık boşalmazsa, safra içindeki sıvı çok konsantre hale gelebilir ve safra taşı oluşumuna katkıda bulunabilir.
Safra Taşı Türleri
Safra kesesinde oluşabilecek safra taşı türleri şunlardır:
- Kolesterol safra kesesi taşları. Kolesterol safra taşı olarak adlandırılan en yaygın safra taşları türü genellikle sarı renktedir. Bu safra kesesi taşları esas olarak çözülmemiş kolesterolden oluşur, ancak başka bileşenler içerebilir.
- Pigment safra taşları. Bu koyu kahverengi veya siyah taşlar safra çok fazla bilirubin içerdiğinde oluşur.
Safra Taşları Risk Faktörleri
Safra taşı riskinizi tetikleyebilecek faktörler şunlardır:
- Kadın olmak
- 40 yaş ve üstü olmak
- Aşırı kilolu veya obez olmak
- Hareketsiz olmak
- Hamile olmak
- Yüksek yağlı yiyecek tüketmek
- Yüksek kolesterol diyetli yemek
- Düşük lifli diyet yemek
- Ailede safra taşı geçmişi olması
- Diyabetli olmak
- Orak hücre anemisi veya lösemi gibi bazı kan bozukluklarına sahip olmak
- Çok hızlı kilo vermek
- Oral kontraseptifler veya hormon tedavisi ilaçları gibi östrojen içeren ilaçlar almak
- Karaciğer hastalığı
Safra Taşı Komplikasyonları
Safra taşları komplikasyonları şunları içerebilir:
- Safra kesesi iltihabı. Safra kesesinin girişine yerleşen bir safra taşları safra kesesinin (kolesistit) iltihaplanmasına neden olabilir. Kolesistit şiddetli ağrı ve ateşe neden olabilir.
- Ortak safra kanalının tıkanması. Safra taşları safra kesenizden veya karaciğerinizden ince bağırsağınıza safranın aktığı tüpleri (kanalları) tıkayabilir. Şiddetli ağrı, sarılık ve safra kanalı enfeksiyonu ortaya çıkabilir.
- Pankreas kanalının tıkanması. Pankreas kanalı, pankreastan geçen ve duodenuma girmeden hemen önce ortak safra kanalına bağlanan bir tüptür. Sindirime yardımcı olan pankreas sıvıları pankreas kanalından akar. Safra taşları pankreas kanalında tıkanmaya neden olabilir ve bu da pankreasın (pankreatit) iltihaplanmasına neden olabilir. Pankreatit yoğun, sürekli karın ağrısına neden olur ve genellikle hastaneye yatmayı gerektirir.
- Safra kesesi kanseri. Safra taşları öyküsü olan kişilerde safra kesesi kanseri riski artar. Ancak safra kesesi kanseri çok nadirdir, bu nedenle kanser riski artmasına rağmen, safra kesesi kanseri olasılığı hala çok azdır.
Safra Taşlarını Önleme
Safra taşları riskinizi aşağıdaki durumlarda azaltabilirsiniz:
- Öğünleri atlamayın. Her gün normal yemek saatlerine bağlı kalmaya çalışın. Öğün atlamak veya aç kalmak safra taşı riskini artırabilir.
- Yavaşça kilo verin. Kilo vermeniz gerekiyorsa, yavaş verin. Hızlı kilo kaybı safra taşı riskini artırabilir. Haftada 1 veya 2 kilo vermeyi hedefleyin.
- Daha yüksek lifli yiyecekler yiyin. Diyetinize meyve, sebze ve kepekli tahıllar gibi lif açısından zengin yiyecekler ekleyin.
- Sağlıklı kilo. Obezite ve fazla kilolu olmak safra taşı riskini artırır. Yediğiniz kalori sayısını azaltarak ve yaptığınız fiziksel aktivite miktarını artırarak sağlıklı bir kiloya ulaşmak için çalışın. Sağlıklı bir kiloya ulaştığınızda, sağlıklı diyetinize ve egzersize devam ederek bu kiloyu korumak için çalışın.
Safra Taşı Teşhisi
Safra taşlarını teşhis etmek için kullanılan testler, prosedürler ve safra taşlarının komplikasyonları şunları içerir:
- Karın ultrasonu. Bu test, safra taşı belirtilerini aramak için en yaygın olarak kullanılan testtir. Karın ultrasonu, dönüştürücü bir cihazı mide bölgenizde ileri geri hareket ettirmeyi içerir. Dönüştürücü, karnınızdaki yapıları gösteren görüntüler oluşturan bir bilgisayara sinyal gönderir.
- Endoskopik ultrason (EUS). Bu prosedür, karın ultrasonunda kaçırılabilecek daha küçük taşların tanımlanmasına yardımcı olabilir. EUS sırasında doktorunuz ağzınızdan ve sindirim sisteminizden ince, esnek bir endoskop geçirir. Endeskop içindeki küçük bir dönüştürücü, çevredeki dokunun hassas bir görüntüsünü oluşturan ses dalgaları üretir. İlgili Link: Koah Nedir?
- Diğer görüntüleme testleri. Ek testler oral koleskoptografi, hepatobiliyer iminodiasetik asit (HIDA) taraması, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP) veya endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) içerebilir. ERCP kullanılarak belirlenen safra taşları işlem sırasında çıkarılabilir.
- Kan testleri. Kan testleri enfeksiyon, sarılık, pankreatit veya safra taşlarının neden olduğu diğer komplikasyonları ortaya çıkarabilir.
Safra Taşı Tedavisi
Safra taşı olup semptomlara neden olmayan çoğu insanın tedaviye ihtiyacı yoktur. Doktorunuz safra taşı tedavisinin belirtilerinize ve teşhis testlerinin sonuçlarına göre endişelenecek bir durum olup olmadığını belirleyecektir.
Doktorunuz sağ üst karnınızdaki yoğun ağrı gibi safra taşı komplikasyonlarının belirtileri için dikkatli olmanızı önerebilir. Gelecekte safra taşı belirti ve semptomları ortaya çıkarsa, bazı tedaviniz olabilir.
Safra taşı için tedavi seçenekleri şunları içerir:
- Safra kesesini çıkarmak için cerrahi (kolesistektomi). Safra kesesi taşları sıklıkla tekrarladığı için doktorunuz safra kesenizi çıkarmak için ameliyat önerebilir. Safra keseniz çıkarıldıktan sonra safra, safra kesenizde depolanmak yerine doğrudan karaciğerinizden ince bağırsağınıza akar. Safra kesenizin olması gerekmez ve safra kesesinin çıkarılması yiyecekleri sindirme yeteneğinizi etkilemez, ancak genellikle geçici olan ishale neden olabilir.
- Safra taşlarını eritmek için ilaçlar. Ağız yoluyla aldığınız ilaçlar safra taşlarının çözülmesine yardımcı olabilir. Ancak safra taşlarınızı bu şekilde çözmek aylarca veya yıllarca tedavi gerektirebilir ve tedavi durdurulursa safra taşları muhtemelen tekrar oluşacaktır. Bazen ilaçlar işe yaramaz. Safra taşı için ilaçlar yaygın olarak kullanılmaz ve ameliyat edilemeyen kişiler için daha çok kullanılır. İlgili Link: Alkol Zehirlenmesi Nedir?
Safra Taşları Doktor Randevusu İçin Hazırlık
Sizi endişelendiren belirtileriniz veya semptomlarınız varsa aile doktorunuzu veya pratisyen hekiminizi görün. Doktorunuz safra taşları olabileceğinden şüphelenirse, sindirim sistemi (gastroenterolog) konusunda uzmanlaşmış bir doktora veya karın cerrahına yönlendirilebilirsiniz.
Randevular kısa olabileceğinden önceden hazırlanmak iyi bir fikirdir. İşte hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler.
Ne yapabilirsiniz?
- Randevu öncesi kısıtlamaların farkında olun. Randevuyu alırken, diyetinizi kısıtlamak gibi önceden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun.
- Randevuyu planlama nedeninizle alakasız görünebilecekler de dahil olmak üzere, yaşadığınız belirtileri not edin.
- Büyük stresler veya son yaşam değişiklikleri de dahil olmak üzere önemli kişisel bilgileri yazın.
- Aldığınız tüm ilaçların, vitaminlerin veya takviyelerin bir listesini yapın.
- Bir aile üyesini veya arkadaşınızı yanınıza alın. Bazen bir randevu sırasında verilen tüm bilgileri hatırlamak zor olabilir. Size eşlik eden biri, kaçırdığınız veya unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
- Doktorunuza sormak için sorular hazırlayın.
Doktorunuzla geçirdiğiniz süre sınırlıdır, bu nedenle önceden soru listesi hazırlamak randevunuzdan en iyi şekilde yararlanmanıza yardımcı olacaktır. Safra taşı için doktorunuza sormanız gereken bazı temel sorular şunlardır:
- Karın ağrımın olası nedeni safra kesesi taşları mı?
- Belirtilerimin safra kesesi taşı dışında başka bir şeyden kaynaklanma ihtimali var mı?
- Ne tür testlere ihtiyacım var?
- Safra taşlarım tedavi edilmeden hayatıma devam edebilir miyim?
- Safra kesesi çıkarma ameliyatına ihtiyacım var mı?
- Ameliyatın riskleri nelerdir?
- Safra kesesi ameliyatından sonra iyileşmek ne kadar sürer?
- Safra taşı için başka tedavi seçenekleri var mı?
- Başka sağlık sorunlarım var. Bunları birlikte en iyi nasıl yönetebilirim?
- Yanıma alabileceğim broşürler veya başka basılı materyaller var mı? Hangi web sitelerini öneriyorsunuz?
Doktorunuzdan Ne Beklenir?
Doktorunuz şunları sorabilir:
- Belirtileri ilk kez ne zaman yaşamaya başladınız?
- Belirtileriniz yemekle ilgili mi?
- Semptomlarınız ateşi de içeriyor mu?
- Belirtileriniz sürekli mi yoksa ara sıra mı oldu?
- Belirtileriniz ne kadar şiddetli ve ne kadar sürüyor?
- Semptomlarınızı iyileştiren yada kötüleştiren herhangi bir durum gözlemlediniz mi?
