Ara sıra endişe yaşamak hayatın normal bir parçasıdır. Bununla birlikte, anksiyete bozuklukları olan kişilerde sık sık yoğun, aşırı ve sürekli endişe, günlük sıradan durumlar hakkında kaygı ve korku vardır. Çoğu zaman, anksiyete bozuklukları, dakikalar içinde zirveye ulaşan ani yoğun kaygı ve korku duygularının tekrarlanan bölümlerini (panik ataklar) içerir.
Bu endişe ve panik duyguları günlük aktivitelere müdahale eder, kontrolü zordur, gerçek tehlikeyle orantılı değildir ve uzun sürebilir. Bu duyguları önlemek için bulunduğunuz ortamlardan veya durumlardan kaçınabilirsiniz. Semptomlar çocukluk veya gençlik yıllarında başlayabilir ve yetişkinliğe kadar devam edebilir.
Anksiyete bozukluklarına örnek olarak yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), spesifik fobiler ve ayrılık anksiyete bozukluğu verilebilir. Birden fazla kaygı bozukluğunuz olabilir. Bazen kaygı, tedaviye ihtiyaç duyulan tıbbi bir durumdan kaynaklanır.
Anksiyeteniz ne olursa olsun, tedavi yardımcı olabilir.
Anksiyete Bozuklukları Belirtileri
Yaygın anksiyete belirtileri ve semptomları şunları içerir:
- Sinirli, huzursuz veya gergin hissetmek
- Yaklaşan tehlike, panik duygusu
- Hızlı kalp atışı
- Hızlı nefes alma (hiperventilasyon)
- Terleme
- Titreme
- Halsizlik veya yorgun hissetmek
- Mevcut kaygıdan, başka bir olay üzerinde konsantre olma veya düşünmede sorun yaşama
- Uyku sorunu
- Gastrointestinal problemler yaşamak
- Kaygıyı kontrol etmekte zorluk çekmek
- Kaygıyı tetikleyen şeylerden kaçınma dürtüsü
Birkaç tür anksiyete bozukluğu vardır:
- Agorafobi, paniklemenize, küçük düşmenize, çaresiz veya utanmanıza neden olabilecek yerlerden veya durumlardan korktuğunuz ve genellikle kaçındığınız bir tür endişe bozukluğudur.
- Tıbbi bir duruma bağlı anksiyete bozukluğu, doğrudan fiziksel bir sağlık sorununun neden olduğu yoğun anksiyete veya panik belirtilerini içerir.
- Yaygın anksiyete bozukluğu, kalıcı ve aşırı kaygılı faaliyetler veya olaylar, hatta sıradan rutin konular hakkında endişeyi içerir. Kaygı, gerçek durumla orantılı değildir, kontrolü zordur ve fiziksel olarak nasıl davranmanız gerektiğini etkiler. Genellikle diğer anksiyete bozuklukları veya depresyon ile birlikte ortaya çıkar.
- Panik bozukluğu (panik ataklar), dakikalar içinde zirveye ulaşan ani yoğun endişe ve korku veya kaygı duygularının tekrarlanan bölümlerini içerir. Yaklaşan tehlike duygusu, nefes darlığı, göğüs ağrısı veya kalp çarpıntısı hissedebilirsiniz. Bu panik ataklar, kişilerin tekrar olmaları konusunda endişelenmelerine veya meydana geldikleri durumlardan kaçınmalarına neden olabilir.
- Seçici mutizm, çocukların okul gibi belirli durumlarda, yakın aile üyeleriyle başka durumlarda normal konuşabilmelerine rağmen bu durumlarda konuşamamasıdır. Okul, iş ve sosyal işlevselliği etkileyebilir.
- Ayrılma anksiyetesi bozukluğu, çocuğun ebeveynlerden veya ebeveyn rolleri olan diğerlerinden ayrılmayla ilişkili, kaygı ile karakterize bir çocukluk durumudur.
- Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), utanma, öz farkındalık ve başkaları tarafından olumsuz görülme korkusu nedeniyle yüksek düzeyde kaygı, korku ile birlikte sosyal durumlardan kaçınmayı içerir.
- Fobiler, belirli bir nesneye veya duruma maruz kalındığında aşırı kaygılanma ve bundan kaçınma arzusu ile karakterizedir. Fobiler bazı insanlarda panik ataklara neden olur.
- Madde kaynaklı anksiyete bozukluğu, ilaçların kötüye kullanımı, yanlış ilaç kullanımı, toksik maddelere maruz kalma veya ilaç tedavisinden kaçınmanın doğrudan bir sonucu olan güçlü anksiyete veya panik belirtileri ile karakterizedir.
- Diğer anksiyete bozukluğu ve belirtilmemiş anksiyete bozukluğu, diğer anksiyete bozuklukları kesin kriterleri karşılamayan, ancak zarar verici ve yıkıcı olacak kadar önemli olan anksiyete veya fobileri içeren terimlerdir.
Anksiyete Bozuklukları Nedenleri
Anksiyete bozukluklarının nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Travmatik olaylar gibi yaşam deneyimleri, zaten kaygıya eğilimli olan insanlarda kaygı bozukluklarını daha fazla tetikliyor gibi görünmektedir. Kalıtsal özellikler de bir faktör olabilir.
Tıbbi Nedenler
Bazı insanlar için kaygı, altta yatan bir sağlık sorunuyla bağlantılı olabilir. Bazı durumlarda, anksiyete belirtileri ve semptomları tıbbi bir hastalığın ilk göstergeleridir. Doktorunuz kaygılarınızın tıbbi bir nedenden dolayı kaynaklanıyor olabileceğinden şüpheleniyorsa, bu belirtiyi aramak için sizden bazı testler isteyebilir.
Anksiyete ile ilişkili olabilecek tıbbi sorunlara örnekler:
- Kalp hastalığı
- Diyabet
- Hipertiroidizm gibi tiroid problemleri
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım gibi solunum bozuklukları
- Uyuşturucu kullanımı veya yoksunluğu
- Alkol, anti-anksiyete ilaçlarından (benzodiazepinler) veya diğer ilaçlardan
- Kronik ağrı veya huzursuz bağırsak sendromu
- Belirli hormonları üreten veya tetikleyen nadir tümörler
Anksiyete, bazı ilaçların yan etkisi olabilir.
Aşağıdaki durumlarda kaygınızın, altta yatan tıbbi bir durumdan kaynaklanıyor olması mümkündür:
- Yakınlarınızda anksiyete bozukluğu olan (ebeveyn veya kardeş gibi) biri yoksa.
- Çocukken anksiyete bozukluğu yaşamadıysanız
- Kaygı nedeniyle belirli şeylerden veya durumlardan kaçınmıyorsanız
- Yaşanan olaylar ile ilgisiz görünen ani bir anksiyete durumunuz varsa, ancak daha öncesinde bir anksiyete geçmişiniz olmadıysa
Anksiyete Bozuklukları Nasıl Önlenir ?
Anksiyete bozukluğuna neyin neden olduğunu kesin olarak tahmin etmenin bir yolu yoktur, ancak kaygılı hissediyorsanız semptomların etkisini azaltmak için bazı adımlar atabilirsiniz:
- Erken yardım alın. Kaygıda, diğer birçok zihinsel sağlık durumunda olduğu gibi, beklerseniz tedavi etmek daha zor olabilir.
- Aktif olmak. Hoşunuza giden ve kendinizi iyi hissettiğiniz faaliyetlere katılın. Endişelerinizi azaltabilecek sosyal etkileşimin ve ilişkilerin tadını çıkarın.
- Alkol veya uyuşturucu kullanımından kaçının. Alkol ve uyuşturucu kullanımı kaygıya neden olabilir veya kötüleştirebilir. Bu maddelerden herhangi birine bağımlıysanız, bırakma düşüncesi sizi endişelendirebilir. Kendi başınıza bırakamıyorsanız, doktorunuza danışın.
Anksiyete Bozuklukları Teşhis
Anksiyetenizin fiziksel sağlığınızla ilgili olup olmadığını öğrenmek için birinci basamak doktorunuzu görerek başlayabilirsiniz. Altta yatan tedaviye ihtiyaç duyabilecek tıbbi durum belirtileri olup olmadığını kontrol edebilir.
Bununla birlikte, ciddi kaygılarınız varsa bir akıl sağlığı uzmanına gitmeniz gerekebilir. Psikiyatrist, akıl sağlığı durumlarının teşhisi ve tedavisi konusunda uzmanlaşmış tıp doktorudur. Psikolog ve diğer bazı akıl sağlığı profesyonelleri (psikoterapi) anksiyeteyi teşhis edebilir ve danışmanlık sağlayabilir.
Anksiyete bozukluğunun teşhisine yardımcı olmak için sağlık sağlayıcınız:
- Psikolojik bir değerlendirme yapabilir. Bu, bir tanıyı saptamaya ve ilgili komplikasyonları kontrol etmeye yardımcı olmak için düşüncelerinizi, duygularınızı ve davranışlarınızı incelemeyi içerir. Anksiyete bozuklukları sıklıkla tanıyı zorlaştıran depresyon veya madde kullanımı gibi diğer zihinsel sağlık sorunları ile birlikte ortaya çıkar.
- Belirtilerinizi ruh sağlığı kriterlerine göre karşılaştırma. Birçok doktor anksiyete bozukluğunu teşhis etmek için bazı kriterler kullanır.
Anksiyete Bozuklukları Tedavisi
Anksiyete bozuklukları için iki ana tedavi psikoterapi ve ilaçlardır. İkisinin kombinasyonundan da iyi şekilde yararlanabilirsiniz. Hangi tedavilerin sizin için uygun olduğunu belirlemek biraz deneme yanılma gerektirebilir.
Psikoterapi
Konuşma terapisi veya psikolojik danışmanlık olarak da bilinen psikoterapi, kaygı belirtilerinizi azaltmak adına bir terapistle birlikte çalışmayı içerir. Anksiyete için etkili bir tedavi olabilir.
Bilişsel davranış terapisi, anksiyete bozuklukları için en etkili psikoterapidir. Genellikle kısa süreli bir tedavi olan bilişsel davranış terapisi, semptomlarınızı iyileştirmek ve kaygı nedeniyle kaçındığınız etkinliklere yavaş yavaş geri dönmeniz için size özel beceriler öğretmeye odaklanır.
Bilişsel davranış terapisi, kaygınızı tetikleyen nesne veya durumla yavaş yavaş karşılaştığınız “maruz kalma” terapisini içerir, böylece kaygı yaratan durumu ve kaygı semptomlarını yönetebileceğiniz konusunda kendinize olan güveni kazanırsınız.
İlaçlar
Anksiyete bozukluğunuzun türüne ve başka zihinsel veya fiziksel sağlık sorunlarınız olup olmadığına bağlı olarak semptomları hafifletmek için çeşitli ilaçlar kullanılır. Örneğin:
- Bazı antidepresanlar, anksiyete bozukluklarını tedavi etmek için de kullanılır.
- Buspiron adı verilen anksiyete ilacı reçete edilebilir.
- Sınırlı durumlarda, doktorunuz benzodiazepinler veya beta blokerler olarak da adlandırılan sakinleştirici gibi diğer ilaç türlerini reçete edebilir. Bu ilaçlar anksiyete semptomlarının kısa süreli rahatlaması içindir ve uzun vadede kullanılmasından kaçınılmaktadır.
İlaçların yararları, riskleri ve olası yan etkileri hakkında doktorunuzla konuşun.
